autor: Aneta Nott-Bower
Rozważne planowanie, świadome wybory, konsekwencja, monitoring i elastyczność - niezbędne elementy skutecznego dwujęzycznego wychowania.
Rozważne planowanie
Dwujęzyczność i wielojęzyczność to zjawiska niezwykle powszechne na świecie. Szacuje się, że ponad połowa ludzkości to osoby dwu- lub wielojęzyczne. W społecznościach wielojęzycznych, gdzie każdy potrzebuje dwóch lub więcej języków do codziennego funkcjonowania, dwujęzyczne wychowanie następuje automatycznie i przebiega całkowicie spontanicznie i naturalnie. Natomiast rodzice decydujący się na dwujęzyczność w społecznościach jednojęzycznych mogą napotkać na swojej drodze wiele wyzwań, do których warto jest się przygotować poprzez rozważne zaplanowanie środowiska językowego, w którym będzie wychowywane ich dziecko. Należy tak opracować strategię użycia obu lub wszystkich języków w rodzinie, aby zapewnić dziecku wyważoną i bogatą stymulację językową. Świadome planowanie oraz regularna rewizja planów są w dwujęzycznym wychowaniu niezwykle ważne i to nie tylko w momencie narodzin dziecka.
Świadome wybory
Rodzice dzieci dwu- lub wielojęzycznych najczęściej wybierają jedną z następujących strategii:
- Oboje rodzice posługują się tym samym językiem mniejszościowym, w którym oboje mówią do dziecka, a język większościowy dziecko przyswaja poza domem, np. w szkole, przedszkolu, u niani (ML@H).
- Rodzice posługują się różnymi językami mniejszościowymi, w których mówią do dziecka, a język większościowy dziecko przyswaja poza domem, np. w szkole, przedszkolu, u niani (połączenie OPOL i ML@H rodzące trójjęzyczność).
- Jeden rodzic posługuje się językiem mniejszościowym, a drugi językiem większościowym, który obecny jest także poza domem (OPOL).
U dzieci wychowywanych według wszystkich powyższych strategii możemy obserwować początkowo szybszy rozwój języka mniejszościowego, czyli języka domowego lub języka matki. Rozwój języka otoczenia zaś wydaje się pozostawać w tyle. W przypadku rodzin stosujących strategię ML@H jest to spowodowane faktem, że początkowe miesiące i lata życia dziecko spędza głównie w domu. Zaś w odniesieniu do strategii OPOL, statystycznie, matka częściej reprezentuje język mniejszościowy, gdyż to kobiety na ogół są bardziej skłonne przeprowadzić się do kraju męża, a język matki początkowo rozwija się szybciej, gdyż to z nią małe dziecko spędza najwięcej czasu.
Konsekwencja
Rodzice, którzy obserwują opisany powyżej asymetryczny rozwój językowy u swojego dwujęzycznego dziecka obawiają się tego, jak poradzi sobie ono w momencie rozpoczęcia regularnej szkoły większościowej. Chciałabym ich uspokoić i zapewnić, że język otoczenia rozwinie się i najprawdopodobniej przejmie dominację nad językiem mniejszościowym i to szybciej niż im się wydaje. W przeciwieństwie do ubiegłych dziesięcioleci współcześnie absolutnie nie zaleca się rodzicom dzieci dwujęzycznych przestawiania się na język większościowy, aby ułatwić dziecku start w szkole. Może to mieć skutki odwrotne od zamierzonych i dodatkowo spowodować problemy tożsamościowe. Korzystne jest natomiast konsekwentne stosowanie wybranej strategii, co pomaga wyznaczyć jasne granice pomiędzy językami i zapobiega mieszaniu ich.
Monitoring i elastyczność
Poziom kompetencji dwujęzycznej u dzieci nieustannie się zmienia, a rolą rodziców jest ciągłe monitorowanie jej i dostosowywanie strategii do zmieniających się warunków życiowych w rodzinie, a także do indywidualnych reakcji dziecka. Ważne, by mowa dziecka dwujęzycznego rozwijała się zgodnie z normą w przynajmniej jednym z jego języków. Gdy obserwujemy nieprawidłowości w rozwoju mowy w obu językach, nie tłumaczmy tych problemów zwiększonym wysiłkiem potrzebnym do opanowania dwóch języków, tylko zwróćmy się do logopedy, który ustali prawdziwą przyczynę trudności i zastosuje odpowiednią terapię. Dwujęzyczność sama w sobie nigdy nie jest przyczyną zaburzeń mowy, które występują u osób dwujęzycznych z taką samą częstotliwością jak u osób jednojęzycznych.
Oprócz przestrzegania powyższych zasad podczas całego procesu dwujęzycznego wychowania szczególną troską otaczajmy język mniejszościowy i język o niższym prestiżu społecznym. Początkowy okres przewagi języka mniejszościowego nad językiem większościowym wykorzystujmy, aby położyć solidne fundamenty tego języka, a także przekazać dziecku podstawy czytania i pisania w tym języku. W ten sposób zwiększymy szanse naszego dziecka na dwujęzyczność, która przetrwa burzliwy okres dorastania, kiedy zaczniemy doświadczać silnej dominacji języka otoczenia, i stanie się bogactwem, z którego nasza pociecha będzie czerpać przez całe życie.
autor: Aneta Nott-Bower
http://bilingualhouse.com
https://www.facebook.com/Bilingualhouse
Bibliografia
Colin Baker „A Parents' and Teachers' Guide to Bilingualism", Multilingual Matters, Clevedon, 2007
http://www.growingupbilingual.org/
http://www.psychologytoday.com/blog/life-bilingual