Co roku logopedzi w Polsce uczestniczą w Akcji – Ogólnopolski Dzień Bezpłatnych Diagnoz Logopedycznych.  Krótka historia DBDL: Akcje te były organizowane przez Fundację Na Rzecz Dzieci Z Zaburzeniami Mowy w Zielonej Górze od 1995 roku. Początkowo obejmowały Zieloną Górę, a później stopniowo przyłączały się placówki z całego województwa zielonogórskiego a później lubuskiego. Z każdym rokiem rosła ilość przyjętych pacjentów: od 30 w pierwszej edycji, aż po 350 w roku 2000. Od 2001 roku Fundacja nawiązała ścisłą współpracę z Zarządem Głównym Polskiego Związku Logopedów, przekazując nowemu związkowi prawa do organizacji akcji w całej Polsce. Motywem tego kroku było przede wszystkim pragnienie rozszerzenia oddziaływań na cały kraj i wzmocnienie struktur zawodowych terapeutów mowy. Od tej chwili Akcja organizowana jest wspólnie przez różne organizacje i stowarzyszenia logopedów. Centrum koordynacyjnym przez cztery lata pozostawała Zielona Góra, główne zadania organizacyjne spoczywają na barkach wolontariuszy w Oddziałach Polskiego Związku Logopedów.

W roku 2001 logopedzi przyjęli w ciągu jednego dnia ponad 3500 osób, a w niektórych rejonach kraju konieczne było uruchomienie akcji w dodatkowych dniach, by zaspokoić zapotrzebowanie. W sumie przyjęto ponad 4500 osób udzielając wskazówek, porad i dokonując szczegółowej diagnozy. Podobnie było w latach następnych (2002 – 4600 osób; 2003 – 3800 osób; 2004 – 4613; 2006 - 4740).

Wyniki tych corocznych akcji oraz systematycznych badań przesiewowych wskazują na duży odsetek dzieci z problemami w mowie - od 60% do 70 % w przedszkolach i od 30% do 40 % w szkołach dzieci ma zaburzenia mowy. Tak duża liczba osób z trudnościami w wymowie przekłada się później na problemy dzieci w uczeniu się, w dokonywaniu wyborów życiowych takich jak: kierunek studiów, czy podjęcie pracy, które to uzależniają od swych umiejętności w komunikowaniu się. Obecnie coraz częściej sprawność językowa liczy się w szkole, na uczelniach i w pracy zawodowej. To w jaki sposób wypowiadamy się oraz czy mówimy wyraźnie i zrozumiale jest naszą „wizytówką” i promocją nas samych.

Kiedy należy iść z dzieckiem do logopedy? Na pewno nie należy czekać z dzieckiem mającym problemy z mówieniem do momentu:„aż z tego wyrośnie”. Logopeda jest specjalistą w zakresie pomocy osobom z zaburzeniami mowy i to on ostatecznie powinien zdecydować o czasie terapii, bądź konsultacji logopedycznej. Już z nawet z maleńkim noworodkiem można przyjść do logopedy, aby uzyskać cenne informacje na temat prawidłowości , bądź nieprawidłowości czynności oddychania, połykania, czy jedzenia , których rozwój wpływa na wymowę. Dziecko 2-3 letnie powinno mówić zrozumiale dla obcego otoczenia, jeżeli jego mowa jest niezrozumiała przez nieznajome osoby, to jak najszybciej winno być pod opieką logopedy.

Do logopedy można zgłosić się w każdym wieku - tu nie ma ograniczeń wiekowych. Może przyjść rodzic z małym dzieckiem, może przyjść młody człowiek i dorosła osoba. Logopeda udziela konsultacji i pomocy dzieciom nie mówiącym, dzieciom z autyzmem, dzieciom z Zespołem Downa, z porażeniem mózgowym, osobom z niedosłuchem, osobom po udarach mózgu, po wypadkach komunikacyjnych i z innymi uszkodzeniami oraz dzieciom z ze zwykłymi zaburzeniami mowy takimi jak: seplenienie, trudności z wymową głoski /r/, mowa bezdźwięczna / gdzie zamiast „woda” dziecko mówi „fota”, mowa niewyraźna, bełkotliwa, mowa twarda, jąkanie itp. Dziecko mające zaburzenie mowy nierzadko ma trudności w nauce czytania i pisania, jest dzieckiem z dysleksją i nie ma szans polubić szkoły, bo ma wieczne problemy w uczeniu się. W naukę wkłada duży wysiłek i na dodatek z marnymi efektami.

Jakie są przyczyny tak wielu zaburzeń mowy? Przyczyny są złożone i trudno wskazać na jedną – najważniejszą, determinująca dane zaburzenie wymowy. Mówiąc o etiologii problemów z mową wśród współczesnego społeczeństwa należy szczególnie zwrócić uwagę na następujące czynniki:

1) Coraz więcej dzieci rodzi się z zagrożonych ciąż, w wyniku wczesnych porodów, przez co dzieci są słabsze, o wrażliwszym układzie nerwowym.

2) U dzieci występuje nieprawidłowe oddychanie i połykanie ( Te czynności są zaburzone już od urodzenia lub dziecko nabywa te nieprawidłowości później w wyniku przeziębień, alergii itp.)

3) Zwiększa się liczba dzieci, młodzieży i dorosłych z alergią, podatnych na częste przeziębienia, chodzących z „wiecznym katarem”, chodzących z otwartą buzią i przez to oddychających nieprawidłowo- przez usta a nie przez nos.

4) Wzrasta liczba dzieci z wadami zgryzu.

5) W dobie gwałtownego rozwoju techniki, komputeryzacji, motoryzacji itp. Mamy do czynienia z ciągłym pośpiechem, z brakiem czasu na rozmowy, na czytanie bajek, na aktywność w mówieniu itp.

6) Szybkie tempo mówienia, modne „skróty” w porozumiewaniu się- zwłaszcza wśród młodzieży.

7) Wszechogarniający nas hałas: w szkołach- „molochach”, w domach, głośna muzyka, bardzo głośne reklamy w TV (a małe dzieci uwielbiają reklamy), na ulicach, na dyskotekach, w kinie (Ostatnio będąc na filmie w kinie - Cinema City, byłam zmuszona w pewnym momencie zasłonić uszy, bo było tak głośno, że sprawiało mi to ból).

8) Obserwujemy niepokojący wzrost liczby dzieci z niewielkim niedosłuchem, który powoduje trudności w porozumiewaniu się (mowa niewyraźna, bełkotliwa), jest przyczyną m.in. nadpobudliwości ruchowej, małej koncentracji uwagi i skupienia.

9) Nasze jedzenie jest pełne sztucznych substancji, hormonów itp.

10) Brak większej aktywności ruchowej – a przecież ruch wspomaga i usprawnia mowę.

Te powyższe czynniki (na pewno nie wymieniłam wszystkich) wpływają nie tylko na jakość naszej wymowy, ale i na zachowanie. Mamy coraz więcej dzieci nadpobudliwych, nadruchliwych, o małej koncentracji uwagi, co prowadzi do trudności wychowawczych, do problemów w nauce szkolnej, ale i też w uczeniu się prawidłowej wymowy. Mając na uwadze złożoność problemu zaburzeń mowy, zawsze warto zadbać –nawet profilaktycznie – o prawidłową wymowę naszego dziecka, o to, aby mówiło pięknie i zrozumiale, a to rokuje powodzenie w nauce i w życiu zawodowym.

Róża Sobocińska – logopeda

Zespół Szkół nr 24 w Toruniu, Wykładowca Podyplomowego Studium Logopedii UMK Toruń