W dniu 23. kwietnia 2013 r. w Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie odbyła się I Ogólnopolska Konferencja pt. „Społeczne, pedagogiczne i organizacyjne dylematy wprowadzania edukacji włączającej", która została objęta patronatem medialnym internetowego serwisu pedagogicznego Reedukacja.pl.

• Prezydent Miasta Częstochowy
• Rektor Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie
• Zarząd Główny Związku Nauczycielstwa Polskiego
• Zarząd Okręgu Śląskiego ZNP w Katowicach
• Zarząd Oddziału ZNP w Częstochowie
• Sekcja Szkolnictwa Specjalnego ZNP w Częstochowie

Patronat Honorowy:

Patronat Medialny:

Tytułem wstępu, wszystkich przybyłych Gości przywitał Rektor Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie prof. dr hab. Zygmunt Bąk, który podziękował za duże zainteresowanie konferencją i podkreślił jak ważne jest wsparcie metodyczne nauczycieli edukowanych na uczelni. Jednocześnie wyraził pogląd, że konferencja nie stanowi alternatywy lecz jest uzupełnieniem edukacji osób z pewnymi problemami edukacyjnymi. Oficjalnego otwarcia konferencji dokonał Sławomir Broniarz – Prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego. Następnie głos zabrał Krzysztof Matyjaszczyk (Prezydent Częstochowy), który podkreślił otwartość organów samorządowych na współpracę z placówkami edukacyjnymi, w celu podnoszenia jakości systemu edukacji i kompetencji nauczycieli. Otwarcie konferencji zakończyło uroczyste powitanie zaproszonych gości, a także wszystkich uczestników przez prof. Grażynę Rygał (Dziekan Wydziału Pedagogicznego Akademii Jana Długosza) oraz Grzegorza Sikorę (Prezes ZNP – Oddział Częstochowa).

Część pierwszą konferencji stanowił wykład wprowadzający do dyskusji pt. „Edukacja włączająca – edukacją dla wszystkich”, zaprezentowany przez dr hab. prof. Irenę Motow (Akademia im. Jana Długosza). Wykład poprowadzony został w formie pytań i odpowiedzi, dotykających szeroko pojętą edukację włączającą. Do najważniejszych kwestii poruszonych w prelekcji należały m.in.:

• próba zdefiniowania pojęcia „włączania” oraz edukacji włączającej, także w odniesieniu do edukacji integracyjnej;
• określenie cech kluczowych dla kompetencji nauczyciela, a także strategii oraz rozwiązań dydaktycznych i edukacyjnych, jaki należy przyjąć w procesie edukacji włączającej;
• omówienie standardów rekomendujących edukację włączającą (deklaracje, rezolucje, wytyczne oraz rozporządzenia);
• przedstawienie podmiotów uczestniczących w edukacji włączającej oraz zadań stawianych szkołom specjalnym i ich nauczycielom;
• podkreślenie szczególnej roli rodziców w skuteczności edukacji włączającej;
• omówienie barier wprowadzania edukacji włączającej (na podstawie opinii młodzieży).

W podsumowaniu kończącym wystąpienie prelegentka zwróciła uwagę na fakt, iż edukacja włączająca uczy szacunku do wszystkich ludzi – co jest nader istotne w przypadku starzejących się społeczeństw w Europie. Ponadto podkreśliła obowiązek zmiany świadomości społecznej, bez której proces włączania (dzięki edukacji włączającej) nie będzie skuteczny, a co za tym idzie możliwy do osiągnięcia, sukces zaś zależy od nas samych.

Pozostała część konferencji została podzielona na trzy panele dyskusyjne, którego uczestnikami byli wybitni specjaliści systemu edukacji, przedstawiciele instytucji państwowych oraz politycy. Pierwszy panel dyskusyjny dotyczył „organizacyjnych, pedagogicznych i społecznych uwarunkowań kształcenia uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych”. Jego moderatorem była dr hab. prof. Grażyna Rygał (Dziekan Wydziału Pedagogicznego AJD w Częstochowie). W dyskusji wzięli udział: Elżbieta Neroj – Naczelnik Wydziału Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych w Departamencie Zwiększania Szans Edukacyjnych w MEN), Krzysztof Kosiński (Zastępca Dyrektora Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych) oraz prof. dr hab. Zenon Gajdzica (Uniwersytet Śląski w Cieszynie).

Obrady panelowe rozpoczęło przemówienie Elżbiety Neroj, dotyczące dotychczasowej polityki MEN, założeń systemowych oraz planów dalszego wdrażania edukacji włączającej w Polsce. Następnie głos zabrał Krzysztof Kosiński, który przedstawił problemy i sukcesy w implementacji doświadczeń innych krajów w zakresie wsparcia osób niepełnosprawnych w Polsce. Prelegent opisał doświadczenia Biura w niesieniu pomocy, bazującej przede wszystkim na dialogu z organizacjami (głównie pozarządowymi) bezpośrednio aktywnymi w obszarach wsparcia osób niepełnosprawnych. Prelegent wspomniał także o fakcie, że Biuro dzieli się swymi doświadczeniami z innymi (również międzynarodowymi) podmiotami, również w zakresie niepowodzeń i negatywnych doświadczeń. Wystąpienia panelistów zakończył prof. dr hab. Zenon Gajdzica, który podzielił się doświadczeniem wynikającym z badań nad pomocą i integracją osób niepełnosprawnych. Wspomniał o wadach i zaletach wielu systemów europejskich w zakresie wsparcia osób niepełnosprawnych. Zdaniem profesora to rodzice powinni mieć kluczowe zdanie w wyborze odpowiedniej drogi wsparcia dla swego dziecka. Prelegent nie jest zwolennikiem zmian z 2010 roku które uznał jako niemożliwymi do wprowadzenia w szkołach. Sugerował wprowadzenie grantów dla nauczycieli, wspomniał też o problemach związanych z podstawą programową, której niektóre elementy – jak wykazują badania – są niemożliwe do zrealizowania. Tworzenie zespołów specjalistów jest założeniem słusznym, jednak bez wsparcia ministerstwa nie ma możliwości praktycznego zastosowania zakładanych zmian. Prelegent podał przykład Czech jako kraju, w którym zastosowane zmiany przyniosły pozytywne rezultaty.

Wystąpienia ekspertów zakończyła runda pytań dotycząca m.in. podręczników i systemu ich dystrybucji (a także możliwości dofinansowania ich zakupu ze strony ministerstwa). Poruszone zostały także zagadnienia dotyczące zmian systemowych (Elżbieta Neroj), wsparcia osób niepełnosprawnych (Krzysztof Kosiński) oraz pracy nad zmianą światopoglądową i postrzeganiem osób niepełnosprawnych nie tylko przez pryzmat ich niepełnosprawności. Głos w dyskusji zabrała także posłanka na Sejm RP p. Jadwiga Wiśniewska, która wskazała na biurokrację, jako jeden z głównych czynników utrudniających reformy, a co za tym idzie spowalniający skuteczność wsparcia uczniów z SPE. Posłanka zadała pytanie dlaczego uczeń ze Specjalnymi Potrzebami Edukacyjnymi jest weryfikowany pod kątem wiedzy w sposób taki sam jak inni uczniowie bez SPE.

Po przerwie kawowej wystąpienie pt.: „Reedukacja.pl – budowanie społecznej świadomości na temat Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych" zaprezentował Hubert Czejarek (Internetowy Serwis Pedagogiczny Reedukacja.pl).

Kolejnym punktem konferencji był drugi panel dyskusyjny, pod przewodnictwem Iwony Olszówki (Przewodnicząca Sekcji Szkolnictwa Specjalnego ZNP w Częstochowie), pt.: „Praktyka pedagogiczna i kształcenie uczniów o specjalnych potrzebach w warunkach szkolnych”, którego motywem przewodnim były zagadnienia praktycznej strony edukacji włączającej na różnych szczeblach systemu nauczania. W dyskusji udział wzięli: Brygida Bieda – Dyrektor Przedszkola Integracyjnego nr 43 w Częstochowie, Marek Tarwacki – Dyrektor Szkoły Podstawowej w Łajskach,
Barbara Korsak – Wicedyrektor SOSW nr 1 w Częstochowie, Ilona Walczak-Dądela – Dyrektor VIII LO Samorządowego w Częstochowie, dr Anna Gogola – fizjoterapeuta Katedry Kinezyterapii i Metod Specjalnych Fizjoterapii AWF w Katowicach, Paweł Kubicki – rodzic ze Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom z Ukrytymi Niepełnosprawnościami im. Hansa Aspergera „Nie-Grzeczne dzieci” w Warszawie.
Na wstępie paneliści przedstawili reprezentowane przez siebie placówki oraz scharakteryzowali specyfikę nauczania uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych w każdej z nich. Podzielili się m.in. następującymi konkluzjami:

• najlepszym terapeutą dla ucznia o specjalnych potrzebach edukacyjnych jest rodzic, w drugiej kolejności grono kolegów, koleżanek, rówieśników,
• każde dziecko objęte programem edukacji włączającej powinno mieć swojego asystenta, który aktywnie włącza się w proces kształcenia i wspiera ucznia, ale nie zastępuje przy tym samego nauczyciela. Rolą asystenta jest opieka nad uczniem z SPE,
• istotnym problemem, który wymaga głębszej analizy i odpowiednich rozwiązań, jest fakt, iż część dzieci opuszczających integracyjną placówkę szkolną nie radzi sobie w normalnych placówkach oświatowych,
• edukacja włączająca powinna być traktowana nie jako novum lecz jako standard obowiązujący w polskim systemie edukacji,
• społeczeństwo polskie nie jest gotowe na integrację z osobami z SPE,
• najważniejszym elementem gwarantującym sukces edukacyjny ucznia z SPE jest współpraca rodzica z dyrektorem danej placówki, nauczycielami oraz przedstawicielami gminy do której należy dana placówka szkolna,
• nie warto mówić o (wysokich) kosztach wsparcia ucznia z SPE (a tym samym ograniczać finansowania edukacji takiego ucznia), ponieważ jest on o wiele mniejszy od kosztu późniejszego utrzymania takiego ucznia (w życiu dorosłym) niezdolnego poprzez brak wcześniejszego wsparcia do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie.

Przerwę w obradach wypełnił występ zespołu Mazowiacy, występujący pod kierownictwem dr Leszka Plocha i choreografią Hanny Szczepańskiej-Ploch. W skład zespołu wchodzi m.in. młodzież niepełnosprawna, uczniowie szkół specjalnych, wychowankowie ośrodków szkolno-wychowawczych, uczestnicy warsztatów terapii zajęciowej, osoby zatrudnione w spółdzielniach inwalidzkich.

Ostatni panel dyskusyjny, którego moderatorem był Sławomir Broniarz (Prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego) poświęcony został „polityce oświatowej i społecznej na rzecz uczenia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”. W dyskusji wzięli udział: Artur Bramora – Poseł na Sejm RP, przewodniczący Sejmowej Komisji Edukacji Nauki i Młodzieży, Barbara Imiołczyk – Koordynator ds. Komisji Ekspertów i Rad Społecznych w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, Ryszard Stefaniak – Naczelnik Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Częstochowy,  Iwona Ciesielska – Prezes Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Częstochowie. W dyskusji poruszono m.in. następujące kwestie:

• Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich wdraża system stałego monitorowania zmian szkół i ich przystosowania do potrzeb uczniów z SPE, a także przepływu funduszy wspierających edukację uczniów z SPE (Barbara Imiołczyk),
• zakres prac nad wprowadzaniem zmian dotyczących systemu kształcenia uczniów z SPE jest przyzwoity, aczkolwiek niewystarczający (Artur Bramora). Kontrola placówek zaangażowanych w edukację dzieci upośledzonych wykazała znaczące problemy z utrzymaniem standardów nauczania uczniów niepełnosprawnych oraz z SPE,
• samorząd częstochowski wspiera wszelkie inicjatywy (poprzez bezpośrednie wsparcie/szkolenia dla ponad 70 doradców zawodowych etc.) służące rozwojowi systemu edukacji uczniów z niepełnosprawnościami i SPE (Ryszard Stefaniak). Konferencje, szkolenia i inne wsparcie zawodowe to główne płaszczyzny działalności UM Częstochowa,
• dyskusję ekspertów zakończyła runda pytań zadawanych przez osoby przysłuchujące się debacie,

Ostatnim punktem konferencji było sprawozdanie z prac komisji opracowującej wnioski końcowe na podstawie wystąpień prelegentów i pytań publiczności, przedstawione przez jej przewodniczącego - Krzysztofa Baszczyńskiego (ZNP), który m.in. stwierdził, że:

• z obrad wynika niejednoznaczne podejście ekspertów do definicji edukacji włączającej i jej podobieństw oraz różnic z edukacją integracyjną,
• należy być ostrożnym w formułowaniu wszelkich wniosków, kiedy patrzy się na oświatę przez pryzmat zadań specjalnych oraz standardów edukacyjnych.
• przewodniczący komisji zaprezentował najważniejsze konkluzje wynikające z analizy konferencyjnych wystąpień i debat:
• dyskusja pokazała stan prawny edukacji włączającej, tego w którym miejscu się znajdujemy i jak realizowany jest stan prawny dotyczący edukacji włączającej. Niewystarczające są dobre intencje, które zostają zweryfikowane (in minus) przez praktykę. Wynikiem tego są wszelkiego rodzaju niedobory systemowe,
• nie da się wprowadzić zmian w edukacji bez zmian w mentalności społeczeństwa,
• kluczem do sukcesu edukacji włączającej jest współpraca społeczności szkolnej ze społecznością lokalną, w tym przede wszystkim rodzicami,
• bez wsparcia edukacyjnego i materialnego pozostaną puste słowa. By odnieść sukces zapewniona musi być wykwalifikowana kadra, odpowiedni poziom finansowania i bezpośrednia pomoc dla nauczyciela (w postaci m.in. asystenta).

Wszystkie wnioski zostały przekazane organizatorom konferencji w celu ich dalszej analizy. Konferencję zakończyły słowa podziękowania prof. Grażyny Rygał (Dziekan Wydziału Pedagogicznego Akademii im. Jana Długosza) oraz Grzegorza Sikory (Prezes ZNP – Oddział Częstochowa) dla wszystkich osób zaangażowanych w organizację konferencji, jej uczestników oraz gości.

źródlo: www.reedukacja.pl